Aşırı terleme, tıbbi adıyla hiperhidroz, vücudun ter bezlerinin normalden fazla çalışması sonucu ortaya çıkan bir durumdur. Terleme, vücut sıcaklığını düzenleyen ve toksinlerin atılmasını sağlayan doğal bir mekanizmadır. Ancak hiperhidrozlu kişiler, dinlenme hâlinde bile aşırı terleme sorunu yaşayabilir. Bu durum, kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyebilir ve sosyal hayatında çeşitli zorluklara yol açabilir.
Hiperhidroz iki ana gruba ayrılır. Birincil (primer) hiperhidroz, altta yatan herhangi bir hastalık olmaksızın genetik yatkınlık sonucu ortaya çıkar. Çoğunlukla eller, ayaklar, koltuk altları veya yüz bölgesinde görülür ve ergenlik döneminde başlayabilir. İkincil (sekonder) hiperhidroz ise genellikle başka bir hastalık ya da faktöre bağlı olarak tüm vücutta görülen aşırı terleme durumudur.
Aşırı terleme fiziksel etkileriyle olduğu kadar psikolojik olarak da bireyleri zorlayabilir. Özellikle sürekli nemli eller ve giysilerde kalıcı ter lekeleri gibi belirtiler kişinin öz güvenini olumsuz yönde etkileyebilir.
Aşırı Terleme (Hiperhidroz) Neden Olur?
Aşırı terleme vakalarının nedeni, hastalığın türüne bağlı olarak değişir. Primer hiperhidrozun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik bir durum olduğu ve sinir sisteminin ter bezlerini gereksiz yere aktif hâle getirdiği düşünülmektedir. Bu tür terleme çoğunlukla belli bölgelerde, simetrik olarak görülür. Herhangi bir tıbbi sağlık sorunu bulunmayan kişilerde ortaya çıkan bu tür terlemenin gece görülmemesi de karakteristik bir özelliktir.
Sekonder hiperhidroz ise altta yatan bir sağlık problemine bağlı olarak gelişir. Sekonder hiperhidrozun yaygın olarak görülen nedenleri şu şekildedir:
- Tiroid bezi hastalıkları (hipertiroidizm)
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Menopoz
- Gebelik
- Nörolojik rahatsızlıklar (Parkinson, felç)
- Kalp yetmezliği
- Enfeksiyonlar (tüberküloz gibi)
- Hormonal değişiklikler
- Alkol bağımlılığı
- Bazı ilaçların yan etkileri
Sekonder hiperhidroza neden olan başka bir etmense stres ve kaygı bozukluklarıdır. Vücudun bu tepkisi, duygusal değişiklikler sırasında eller ve koltuk altlarında yoğun bir şekilde hissedilir. Stresli anlarda ortaya çıkan aşırı terleme, kişinin günlük yaşamını zorlaştırabilir.
Aşırı Terleme (Hiperhidroz) Belirtileri Nelerdir?
Hiperhidrozun belirtileri, kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Primer ve sekonder hiperhidrozun belirtileri farklılık gösterebilir. Primer hiperhidrozda belirtiler genellikle lokalize olup vücudun belli bölgelerinde yoğunlaşır. Ellerin, ayakların ya da koltuk altlarının aşırı terlemesi sık görülen bir durumdur. Terlemenin genellikle gün içinde aktif olması ve gece uykusunda azalması birincil aşırı terlemenin ayırt edici özelliğidir.
Sekonder hiperhidrozda ise belirtiler daha yaygın görülür. Vücut sıcaklığını artıran bir tetikleyici olmaksızın meydana gelen genel terleme ya da gece terlemeleri sekonder hiperhidroz için tipiktir.
Aşırı terleme belirtileri şunlardır:
- Ellerde ve ayaklarda sürekli nemlilik
- Koltuk altında giysilerde belirgin ter lekeleri
- Ayak terlemesine bağlı mantar gelişimi ve kötü koku
- Yazı yazarken kağıtların ıslanması
- Telefon ekranında kayganlık
- Sosyal kaygının artması ve öz güven kaybı
- Cilt enfeksiyonları, tahriş ve mantar sorunları
Hastalığın daha ileri aşamalarında ise el bileği çevresinde renk değişikliği, ciltte soyulmalar ve cilt kalitesinde bozulmalar da görülebilir.
Aşırı Terleme (Hiperhidroz) Teşhisi Nasıl Yapılır?
Aşırı terlemenin teşhisi için genellikle fiziksel muayene ve detaylı bir hasta öyküsü yeterlidir. Doktor; terlemenin başladığı yaş, hangi bölgelerde görüldüğü ve hangi koşullarda artış gösterdiği gibi detayları değerlendirir. Gerektiğinde tanı koymak için ek testlerden faydalanılabilir.
Hiperhidrozun türünü ve yoğunluğunu belirlemek için bazı özel testler kullanılabilir:
- Nişasta-iyot testi, terleme bölgelerinin belirlenebilmesi için iyot ve nişasta solüsyonlarının cilde sürüldüğü bir yöntemdir. Terleyen kısımlar renk değiştirerek belirgin hâle gelir.
- Gravimetrik testle belirli bir süre içerisinde cilt yüzeyinde oluşan ter miktarı ölçülür.
- Kan testleri ve tiroid fonksiyon testleri ise sekonder hiperhidroz şüphesi olan hastalarda uygulanabilir.
Geceleri terlemenin yoğun olması veya aşırı terlemenin aniden başlaması durumunda daha ileri tetkikler yapılması gerekebilir.
Aşırı Terleme (Hiperhidroz) Tedavisi Nasıl Yapılır?
Aşırı terleme sorununu gidermek için uygulanacak olan tedavi yöntemi, bu durumun kişinin yaşam kalitesi üzerindeki etkisi ve terlemenin şiddetine göre değişir. Hafif vakalarda topikal ürünler veya yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olabilir. Daha ciddi durumlarda ise invasiv tedaviler gerekebilir. Aşırı terleme tedavisinde yaygın şekilde kullanılan yöntemler aşağıda sıralanmıştır:
Topikal Tedavi
Ter önleyici solüsyonlar ve alüminyum bazlı deodorantlar, hafif dereceli aşırı terleme sorunu için önerilir. Tropikal tedavi ile ter bezlerinin geçici olarak bloke edilmesi sağlanabilir.
Botoks Uygulamaları
Botulinum toksini, terleme bölgelerine enjekte edildiğinde ter bezlerini uyaran sinirleri bloke eder. Koltuk altı, el ve ayak gibi bölgelerde geçici çözüm sunan aşırı terleme botoks tedavisinin etkisi genellikle 6 ila 12 ay sürer.
İyontoforez
Ellerde ve ayaklarda kullanılan bu yöntem, düşük seviyeli elektrik akımları aracılığıyla ter bezlerini geçici olarak kapatır. Seanslar düzenli yapıldığında etkisi artar.
Cerrahi Yöntemler
Uygulanan çeşitli tedavilere cevap vermeyen veya ciddi rahatsızlık veren durumlar için cerrahi yöntemler uygulanabilir. Endoskopik torasik sempatektomi (ETS), sinirlerin kesilerek veya bloke edilerek terlemenin durdurulduğu bir cerrahi prosedürdür.
İlaç Tedavisi
Oral ilaçlar, ter bezlerinin aktivitesini kontrol altına almak amacıyla kullanılır. Ancak ağız kuruluğu gibi yan etkiler görülebileceğinden doktor kontrolünde uygulanmalıdır.
Terlemeye Ne İyi Gelir?
Hiperhidrozu kontrol altına almak için yaşam tarzında yapılan bazı değişiklikler yapılması fayda sağlayabilir. Bu kapsamda öncelikle cildin nefes almasını sağlayacak giysiler tercih edilmelidir. Pamuk ve keten gibi doğal kumaşlardan üretilen giysiler terlemeyi azaltabilir.
Terlemeyi artırabilecek baharatlı yiyecekler ve kafein tüketiminden kaçınılmalıdır. Her gün yeterli miktarda su içmek, vücut sıcaklığının dengelenmesine yardımcı olur. Stres kaynaklı terleme için yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi stres azaltıcı yöntemler uygulanabilir. Ayrıca elma sirkesi ve alo vera gibi doğal ürünlerle cildi düzenli olarak temizlemek, terlemeyi hafifletmeye yardımcı olabilir.